De grondstof voor de basiskleuren is rivierklei. Deze klei wordt gewonnen in het stroomgebied van de Rijn (ook in Duitsland), de Waal, de IJssel en de Maas. Het betreft uiterwaardenklei in de bakkleuren grijsrood, helderrood en naturelbrons en geel.
Bij de productie van de overige kleuren wordt in plaats van rivierklei ook Eifel- en Westerwaldklei toegepast. Er is jaarlijks ongeveer 100.000 m3 klei nodig om de productieaantallen van Huissenswaard (ca. 75 miljoen WF per jaar) te realiseren.
Overige grondstoffen zijn zand, lava, mergel (kalk) en ijzer- en chroomoxides. De laatste drie worden toegevoegd om de van nature in de klei vastgelegde kleur te beïnvloeden. Het gebruik van toeslagstoffen wordt overigens tot een uiterst minimum beperkt. De bezanding zorgt bij diverse sorteringen voor extra kleurnuancering. Verder geeft zand aan de stenen een kenmerkende oppervlaktestructuur. Huissenswaard produceert ook handvormstenen zonder bezand oppervlak: de zgn. Structeau®.
De kleibult
Het kleidepot van Huissenswaard voorziet in een opslag van maximaal 130.000 m3 klei.
De klei wordt samengesteld uit kleien van diverse winplaatsen. De wingebieden worden vooraf geanalyseerd op zand- en kleideeltjes, op de verhouding van ijzer en kalk (belangrijk voor de kleur van de steen), op het aandeel van organische stoffen en op aanwezige sporenelementen (uitslagvormende zouten). Aan de hand van de verkregen analyses wordt een plan opgesteld voor de nieuw op te bouwen kleibult.
De klei wordt in lagen van ca. 50 cm dikte in het depot aangebracht, zodanig, dat het kleipakket (verticaal gezien) overal gemiddeld de gelijke gewenste samenstelling heeft. Door analyse van alle afzonderlijke lagen van het kleidepot kunnen afwijkingen middels het aanbrengen van plaatselijk iets dikkere of juist dunnere vervolg lagen worden gecorrigeerd. De aldus nauwkeurig samengestelde kleibult moet telkens weer eenzelfde eindproduct opleveren. Huissenswaard heeft wat dit aangaat een heel goede naam!
De klei wordt - voordat ze naar de fabriek gebracht wordt om te worden gebruikt voor het produceren van stenen - eerst op het depot goed doorgespit/gemengd.
De Eifel- en Westerwaldklei wordt kant-en-klaar aangevoerd en in depot gezet, dan wel in de kleiloods opgeslagen. Deze hoogwaardige kleisoorten worden door de leverancier op de gewenste samenstelling gebracht.
Kleivoorbereiding
De klei wordt uit het depot afgegraven met een dragline en per vrachtauto naar de fabriek vervoerd, dan wel met een wiellader uit de kleiloods opgehaald. In de fabriek wordt zij afgestort in zogenaamde "Kastenbeschikkers": iedere tien minuten één vracht!
Deze Kastenbeschikkers doceren de klei in geregelde hoeveelheden op de lopende banden naar de “Kollerwals”. Hierbij passeert de klei krachtige elektromagneten, die de spoorspijkers, e.d. - ook: granaten uit de tweede wereldoorlog - verwijdert. Tijdens dit transport worden zonodig zand, lava, kalk, ijzer- en/of chroomoxide toegevoegd om de kwaliteit en de kleur van het eindproduct te beïnvloeden.
In de Kollerwals wordt de klei uitgesmeerd en vermalen. Na deze bewerking gaat de klei via een Walswerk, waar de klei nog sterker wordt verkleind, naar de kleiraspen. Daar vindt een gedegen voormenging plaats. De klei wordt onder toevoeging van water en stoom in de mengers verder gekneed tot een plastische massa, die vervolgens door de persinstallatie tot stenen wordt gevormd. Dit alles gebeurt volautomatisch, computergestuurd.
Vormgeving/Pers
De "De Boer" (17-baks) vormbandpers voert de geschakelde vormbakken onder de perskuip door, waar de vormbakken worden gevuld met klei. Dit kan op twee manieren:
- ingeval van handvormstenen wordt de klei aan de achterzijde van de perskuip uit 17 openingen naar buiten gedreven; er worden kleibollen gevormd, die een generfde structuur meekrijgen, eventueel bezand worden, en via de "handvormatic" (17 "handjes" op rij) in de vormbak worden geworpen; vervolgens worden de vormen onder het persblok geheel vol geperst;
- ingeval van (gladde) vormbakstenen wordt de "handvormatic" afgeschakeld en worden de vormen onder het persblok geheel vol geperst.
De pers heeft een capaciteit van 30.000 stenen WF per uur. (Voor een gemiddelde woning in Nederland zijn ca. 6.000 stenen nodig, dus: 5 woningen per uur!)
De gevormde “natte” stenen worden gelost op droogplaten, die in een rek worden verzameld, van waaruit de traversewagen ze ophaalt en naar de drogerij brengt. Gedurende negen uur per dag worden er 270.000 stenen geproduceerd.
Normaal produceert Huissenswaard op maandag, dinsdag, woensdag, donderdag en vrijdag negen uur; op zaterdag vijf uur. Op deze manier produceert Huissenswaard 75 miljoen WF per jaar.
Drogerij
In de drogerij worden de "natte vormelingen" gedroogd, door met grote ventilatoren grote hoeveelheden lucht te verplaatsen. De lucht in de drogerij wordt verwarmd tot maximaal ca. 70 °C. In het begin van het droogproces wordt bij de verwarmde lucht vochtige lucht bijgemengd om een geleidelijke droging te verkrijgen. De temperatuur en luchtvochtigheid in de droogkamers worden volledig automatisch geregeld.
De benodigde warme lucht wordt deels afgezogen bij de tunneloven en komt deels vrij bij de eigen warmtekrachtinstallatie. In deze installatie wordt elektriciteit opgewekt voor eigen gebruik. De hierbij vrijkomende warmte wordt vervolgens ingezet in het droogproces.
De droogtijd beloopt ca. 48 uur voor WF en 72 uur voor DF. Huissenswaard werkt met 10 droogkamers; iedere kamer bevat 53.856 stenen. Gedurende het droogproces wordt per kamer ongeveer 30.000 liter water verdampt: dit is een grote tankwagen vol! Er worden per week 28 droogkamers leeg- en weer vol gereden: 1,5 miljoen stenen WF per week (genoeg voor 250 woningen).
De gedroogde stenen worden met de traversewagen terug naar de vormbandpers gebracht, daar afgezet in een rek, om vervolgens van de droogplaten te worden afgeschoven naar de zetmachine. De droogplaten gaan via het platentransport retour naar de "natte zijde" van de pers (een gesloten kringloop).
Zetmachine
Op/door de zetmachine worden alle stenen op kant gezet en in rijen aangevoerd naar de eigenlijke zetmachine. Een computer telt de stenen en zorgt dat de machine ze formeert in groepjes van 2, 3, 4 of 5 stenen, deze groepjes stenen eventueel draait of kantelt, en doorschuift tot de uiteindelijke lagen in de ovenwagenpakketten. Er komt geen hand aan te pas!
Eventueel kapotte stenen vallen op een lager gelegen lopende band, die ze afvoert naar een breekinstallatie. De stukken worden vermalen en als kleistof weer teruggevoerd naar de kleivoorbewerkingsmachines. Tijdens de "handelingen" op zetmachine valt op diverse plaatsen restzand van de stenen; ook dit restzand wordt opgevangen en weer teruggebruikt bij het bezanden van de vormen.
Tunneloven
De tunnelovenwagens, elk beladen met ca. 12.000 WF of 9.000 DF stenen, komen via de opstelsporen in de tunneloven, waar het "groene product" wordt opgewarmd, gebakken en weer afgekoeld. Na drie dagen komen de gebakken stenen uit de oven tevoorschijn. De maximumtemperatuur in de oven is, afhankelijk van de kleisoort en het gewenste product, tussen de 1070 °C en 1250 °C. Er wordt gestookt met aardgas. Het ovenwagentransport, het stookproces en de controle erop, verlopen volledig computergestuurd.
Omdat het stookproces in de tunneloven volcontinu doorgaat, terwijl de productie van pers en zetmachine plaatsvindt gedurende dagdiensten, worden er in dagdienst meer ovenwagens geproduceerd om de oven gedurende de nacht en het weekend van lading te voorzien. Op de opstelsporen is een en ander voor en na het weekend duidelijk te zien: op zaterdagmiddag bevindt zich voor de oveningang een lange rij wagens met ongebakken stenen, terwijl de voorraad gebakken stenen volledig op is. Op maandagochtend is de voorraad wagens met ongebakken stenen bij de ingang van de oven volledig verdwenen, terwijl bij de uitgang een lange rij staat met gebakken product. Deze rij wordt gedurende de nieuwe week weer ontladen en naar het tasveld afgevoerd.
Ontlading
De ontladingsmachine haalt de door de zetmachine gestapelde - en nu gebakken - stenen van de tunnelovenwagens, rafelt de pakketten uit elkaar, zet de stenen door elkaar heen en bouwt - laag voor laag - nieuwe afleveringspakketten. Deze menging van het eindproduct is een garantie voor een gelijkmatige kleurenmenging op de bouw.
De zogenaamde hulopakketten zijn deelbaar in twee of vier "deelpakketten". Deze deelpakketten sluiten aan bij het moderne bouwproces: de stenen kunnen met algemeen bruikbare hulpmiddelen rechtstreeks bij de metselaar (op de steiger) worden geplaatst.
Eventueel kunnen deze afleveringspakketten op pallets worden gezet en van een plastic hoes worden voorzien. De heftruck vervoert de stenen naar het tasveld, waar de vrachtauto van de afnemer ze kan komen laden.
Afvalstoffen
Huissenswaard heeft hoegenaamd geen afvalstoffen, anders dan normaal huisvuil, oud ijzer en afgewerkte olie. Deze afvalstoffen worden op verantwoorde wijze opgehaald en verwerkt door betrouwbare, gespecialiseerde bedrijven.
Puin, zowel gedroogd als gebakken, wordt door de breekinstallatie in het eigen bedrijf vermalen en hergebruikt: gemengd door de klei en verwerkt tot nieuwe stenen. Afvalzand wordt opgevangen en hergebruikt.
Het stof dat vrijkomt tijdens het productieproces wordt gericht afgezogen en via de natfilterinstallaties opgevangen. Het spoelwater bij de vormbandpers en het water van de natfilterinstallaties worden via de waterzuiveringsinstallatie geleid: een sedimentatie-unit scheidt klei, zand en water. Alles wordt hergebruikt!
Olie en vet worden apart opgevangen en volgens een gecontroleerde procedure als afgewerkte olie en chemisch afval afgevoerd. De rookgassen worden zolang aan de wettelijke normen wordt voldaan ongezuiverd de lucht in geblazen. Zodra wordt vastgesteld dat de wettelijke normen worden overschreden zal Huissenswaard een rookgasreiniger plaatsen.
Al met al: Huissenswaard bedrijft moderne procesindustrie en gaat op een maatschappelijk zeer verantwoorde manier om met grondstoffen en milieu.